Dış Ticarette Ödeme Şekilleri

1. Peşin Ödeme

Bu ödeme şeklinde;

- İthalatçı tarafından mallar teslim alınmadan malın bedeli ödenir,

- Mala ait vesaik ihracatçı tarafından hazırlanarak, ithalatçıya direkt olarak gönderilir,

- İthalatçı gelen vesaik ve bankadan aldığı transfer/gümrük yazısı ile malları gümrükten çeker.

Peşin ödeme yönteminde gümrükten mal çekilmesi için KKDF ödenmez.

2. Mal Mukabili Ödeme

Bu ödeme şeklinde;

-İthalatçı kendisine doğrudan gelen vesaik ile malı gümrükten çekerek ithalatı gerçekleştirir,

-Daha sonra bankasından mal bedelini transfer eder.

Mal mukabili ödeme yönteminde gümrükten mal çekilmesi için KKDF ödenir.

 

Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme

Bu ödeme yöntemine göre ithalatçı tarafından ödeme malın teslim alınmasından belli bir vade sonra yapılır. İthalatçı vadede ödemeyi taahhüt etmek için poliçe kabul edebilir veya bono düzenleyebilir. İhracatçı tarafından vadeli ödeme için banka garantisi istenmesi durumunda ise ithalatçı kendi bankasındaki gayri nakit limitlerini kullanarak, bankasından bu dokümanlara aval eklemesini isteyebilir.

İhracatçı da vadede bu poliçeyi/bonoyu kendi bankası aracılığı ile ithalatçının bankasına tahsile göndererek malın bedelini tahsil eder.

K.K. Mal Mukabili ödeme yönteminde gümrükten mal çekilmesi için KKDF ödenir.

3. Vesaik Mukabili Ödeme

İthalata konu olan mala ilişkin vesaikin ödeme karşılığı bankadan teslim alındığı ödeme şeklidir;

- İhracatçı mala ait vesaiki, vesaikin teslim şartlarını içeren teslim talimatı ile birlikte kendi bankası aracılığı ile ithalatçının bankasına teslim edilmek üzere gönderir,

 - İthalatçı banka römiz mektubundaki şartlara göre vesaiki teslim alabilmek için görüldüğünde (sight) ödeme yapar ve vesaiki bankadan teslim alır.  

Gümrükten malın çekilmesi için KKDF ödenmez.
 

Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme

İthalata konu olan mala ilişkin vesaikin vadeli ödeme kabulü karşılığı (by acceptance) ithalatçı tarafından bankadan teslim alındığı ödeme şeklidir. İthalatçı banka römiz mektubundaki vadeli ödeme şartlarına göre hareket ederek (örneğin vadede ödeme için poliçe kabul ederek ya da bono düzenleyerek), vesaiki bankadan teslim alır. Ödeme vadesinde de malın bedelinin ödemesini gerçekleştirir.  

Römizdeki teslim şartlarına göre gerektiğinde ithalatçının kabul ettiği poliçeye, düzenlediği bonoya ithalatçının bankası tarafından ithalatçının gayrinakit limitleri kullanılarak aval verilebilir. İthalatçının bankası bunun için komisyon tahsil eder. Bu ödeme şeklinde vadeli alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı ihracatçı, poliçeye bankanın aval vermesiyle kendini garanti altına almış olmaktadır..

Aval eklemedikleri veya herhangi bir garanti vermedikleri sürece bu tür ödemelerde ihracatçının bankasının ödeme taahhüdü yoktur, ihracatçı vesaikin poliçe kabulü, senet karşılığı, vb şekillerde teslimini sağlayarak riskini minimize etmeye çalışmaktadır.

K.K. Vesaik Mukabili ödeme yönteminde gümrükten mal çekilmesi için KKDF ödenir.
 

Vesaik Mukabiline Taraflar

İhracatçı/Amir (Drawer/Exporter/Principal)

Yükleme sonrası tahsil talimatı eşliğinde vesaiki bankasına teslim eder.

 

Tahsil/İhracatçının Bankası (Remitting/Drawer Bank)

İhracatçıdan aldığı talimat doğrultusunda, kendi hazırladığı römiz mektubu eşliğinde vesaiki ithalatçının bankasına gönderir ve mal bedeli gelene kadar takibini yapar.

 

Tahsil eden veya ibraz eden banka/Amir Banka (Collecting/Presenting Bank)

Tahsile gönderen bankadan ya da ihracatçı veya temsilcisinden aldığı vesaiki ödeme ya da kabul karşılığı ithalatçıya teslim eder. Amir banka tahsile gönderen bankadan aldığı talimatlara uygun hareket etmek zorundadır. İthalatçıdan tahsil ettiği mal bedelinin transferini gerçekleştirir, gerekli durumlarda ihracatçının bankasıyla yazışır.

 

İthalatçı (Drawee/Importer)

Vesaik karşılığı mal bedelini öder veya poliçe kabul karşılığı, bono vb. aracılığıyla vadeli ödeme taahhüdüne girer.

4. Akreditifli Ödeme

Alıcı ile satıcı (ithalatçı ile ihracatçı) belirli bir malın alım-satımı için bir satış sözleşmesi yaparlar. Bu sözleşmede malın cinsi, vasıfları, miktarı, fiyatı, döviz cinsi, malların sevki, satış şekli ve ödeme şekli yer alır.

İthalatçı ile ihracatçı anlaşarak bu malın ithali için akreditif açtırmayı kararlaştırırlar. İthalatçı, bankasından ihracatçı lehine bir akreditif açmasını ister.

İthalatçının bankası akreditif metnini yürürlükteki mevzuat ve uluslararası kurallar açısından inceleyerek ithalatçının akreditif talimatına göre düzenlediği akreditif metnini ihracatçının bankasına (İhbar Bankası) iletmektedir.

İhbar Bankası akreditifin koşullarını inceler ve akreditif metninin ihbarını gerçekleştirir.

Akreditif ihbarını alan ihracatçı, koşulları inceler, yerine getiremeyeceği bir şart varsa bunun değiştirilmesini bankası vasıtasıyla ithalatçıdan ister. İhracatçı akreditif koşulları yerine getirebileceğine inandığı takdirde artık malları yükleme ve gönderme durumuna gelmiştir.

İhracatçı akreditif koşullarına uygun olarak malları sevk eder ve gerekli belgeleri bankasına verir.

Akreditif teyitli ise teyit bankası ibraz edilen belgeleri akreditif koşullarını dikkate alarak inceler; - uygun bulduğu takdirde sight ise vesaik (mal) bedeli teyit bankası tarafından akreditif şartlarına göre tahsil edilerek ihracatçıya ödenir,
-uygun bulduğu takdirde vadeli ise teyit bankası tarafından vadeli ödeme taahhüdüne girilir,
- uygun bulmadığı (rezervli) takdirde, akreditifin teyidini düşürmek suretiyle vesaiki amir bankaya kabule gönderir ve akreditif şartlarına göre görüldüğünde ya da vadesinde ödemeyi tahsil ettiğinde ihracatçıya ödemeyi gerçekleştirir.

Akreditif teyitsiz ise ihracatçının bankası vesaiki incelemeden tahsil için amir bankaya gönderir ve akreditif şartlarına göre görüldüğünde ya da vadesinde ödemeyi tahsil ettiğinde ihracatçıya ödemeyi gerçekleştirir.

Vesaiki alan amir banka (İthalatçının Bankası), vesaikin akreditif koşullarına uygun olup olmadığını inceler, ithalatçının bankası belgeleri elinde bulundurduğu için, malların mülkiyetine de sahiptir. İthalatçının komisyon dahil akreditif bedelinin tamamını bankasına ödemesinden veya akreditif vadeli ise vadesinde ithalatçının hesabını borçlandırmak üzere malların mülkiyetini ithalatçıya devreder.

İthalat konusu işlemlere ilişkin vesaiki alan ithalatçı gümrükten mallarını teslim alır.  Akreditif vadeli ise KKDF ödemesi yapılır.

Akreditifte Taraflar

Akreditif Amiri (Principal/Applicant)

Akreditif işlemini başlatan taraftır. İhracatçı firma ile yapılan  satış sözleşmesi ve proforma fatura doğrultusunda akreditif şartlarını belirler, akreditif türü, mal cinsi, akreditif tutarı, gerekli evraklar vb konularda bankasını bilgilendirir. İhracatçının talebi doğrultusunda uygun bulduğu değişikliklerin yapılması için bankasına talimat verir. İhracatçı tarafından gönderilen vesaiklerde uygunsuzluk tespit edilmesi durumunda uygunsuzluğu kabul ederek ödeme yapmak hakkı amir  banka ile birlikte akreditif amirine aittir. Sigorta yükümlülüğünün amirde olduğu durumlarda sigortayı yaptırmak ve ya bu konuda bankasına talimat vermek amirin yükümlüğündedir.

 Lehdar (Beneficiary)

Kendisine açılmış akredifte belirtilen mal veya hizmeti satan taraftır. Akreditifte belirtilen belgeleri hazırlayarak teyit bankasına, görevli bankaya, ihbar bankasına ya da amir bankaya ibraz eder, karşılığında da kendisine akreditif şartlarına göre ödeme yapılır.

Amir Banka (Issuing Bank)

Akreditif amirinin talimatına istinaden akreditif metnini hazırlayan, ihracatçının bankasına metni iletererek ödeme, vadeli ödeme taahhüdüne girme, iştira, poliçe kabul yetkisi veren, verdiği bu yetki ile sorumlu olan bankadır. Amir banka kendisine ulaşmış olan vesaikleri 5 gün içinde inceler, bulduğu rezervleri ithalatçıya ve vesaikin bankasına iletir. Vesaik revervsiz ise veya rezervler kabul edilmişse ödemeyi yapmakla yükümlüdür.

İhbar Bankası (Advising Bank)

Amir bankanın kendisine gönderdiği metni ihracatçıya ileten taraftır. İhbar bankası sadece ihbar bankası olarak yetkilendirebileceği gibi Görevli Banka(Nominated Bank) ya da Teyit Bankası(Confirming Bank) olarak da görevlendirilebilirler. Fakat, ihbar bankasının görevini kullanma ve ya teyit verme zorunluluğu yoktur.

Teyit Bankası (Confirming Bank)

Amir bankanın yükümlülüğüne ek olarak, amir bankanın talep ve talimatına istinaden akreditife teyit ekleyerek uygun ibrazı karşılayacağını belirten taraftır. Teyit bankası bu şekilde işlem yaptığında, amir bankanın riskini de üstlenmiş olur. Bu risk, uygun vesaik karşılığında lehdara ödeme yapan/ödeme taahhüdüne giren/iştira eden/poliçeyi kabul eden Teyit Bankası’nın ödemenin karşılanması için başvurduğu Amir Banka’nın ödemeyi karşılayamama riskidir.

Teyit, hiçbir şekilde, akreditif bankasının yükümlülüğünü yerine getireceğine dair bir kefalet veya garanti değildir. Teyit bankası, ikinci bir akreditif bankası gibi, akreditif bankasından tamamen ayrı, onun yanında, asli ve bağımsız bir yükümlülük altına girmektedir.

Akreditif bankasının diğer bir bankaya teyidini eklemesi için yetki vermesi veya istekte bulunması ve bu bankanın da teyit vermek istememesi halinde, bu durumu gecikmeksizin akreditif bankasına bildirmesi gerekir.

Teyit bankası, akreditif süresi içinde ve uygun belgelerin ibrazı karşılığında yaptığı ödemeyi, akreditif bankasına rücu eder. Teyit bankası lehdar adına hareket etmemekte, Amir Banka’dan kendi alacağını istemektedir.

Görevli Banka (Nominated Bank)

Görevli banka, ödeme yapmaya, vadeli ödeme yükümlülüğü altına girmeye, poliçeyi kabul etmeye veya iştira işlemi yapmaya yetkili kılınmış olan bankadır. Akreditif bankası veya teyit bankasının tüm yükümlülüklerini onlar adına yüklenmektedir. Serbest iştira edilebilir nitelikteki bir akreditifte herhangi bir banka görevli bankadır.

Görevli banka ile akreditif bankası arasında vekalet ilişkisi vardır. Buna göre görevli banka, akreditif şartlarına uygun belgeleri inceleyip, ödeme yaptığı takdirde, bu ödemeleri Amir Banka’dan talep eder.

Rambursman Bankası (Reimbursing Bank)

Genellikle, akreditif bankası ile ödeme bankası arasında bir hesap bağlantısının bulunmadığı durumlarda rambursman bankası devreye girmektedir.

Rambursman Bankası, Amir Bankanın ödeme ajanıdır. Amir Banka’dan aldığı talimata göre, bu talimatta belirtilen bankanın talebi üzerine, akreditif vesaikinin bedelini öder ve Amir Bankanın hesabına borç kaydeder. Rambursman bankası, talep halinde akreditif işleminin detaylarına girmeden ödeme yapar.

Akreditif ile ilgili Kavramlar:

İştira (Negotiation)

Vesaikin akreditif şartlarına uygunluğunu tespit eden görevli banka başka bir bankaya düzenlenmiş poliçe ve/veya vesaiki satın alır, mal bedeli muhabir hesaplarına geçmeden ödemeyi yapar. İştira Edilebilir (by negotiation) Akreditif’te poliçe genelde amir banka adına (görevli banka haricindeki bir bankaya tanzim edilmelidir) tanzim edilir

Görevli banka, vesaikin incelenmesi sonucu akreditif şartlarına uygunluğuna karar vererek poliçeyi (kendi haricinde başka bir bankaya düzenlenmiş) ve/veya vesaiki satın alır (uygun vesaikin karşılığında muhabir hesapları alacaklandırılmadan ihracatçıya ödeme yapar) ve duruma göre ya amir bankaya ya da ödeme bankasına gönderir. Rambursman kendi adına tesis edilmiş ise rambursman şartına göre vesaik bedelini talep eder. Genellikle iştira ve teyit bankası aynı bankadır.

Ödeme Taahhüdü:

UCP 600’e göre “By deferred payment”, “by acceptance”, “by mixed payment” akredifler altında Görevli Banka teyitli, teyidini eklemeden (sessiz teyit vb. dahil) veya teyidini iptal etmek suretiyle vesaiki gönderebileceği gibi yazılı bir “Ödeme Taahhüdü”ne girerek de görevini kullanarak vesaiki gönderebilecek veya vesaikin Amir ve Amir Banka tarafından kabulünden sonra “Ödeme Taahhüdü”ne girerek akreditif tahtında görevini kullanabilecek ve vesaiki gayri-kabulürücu iskonto edebilecektir.

Kabul Kredili Akreditif (By deferred payment)

İhracatçının akreditife uygun vesaiki bankaya ibraz ettiğinde mal bedelini tahsil etmeyip Poliçenin Kabulü ile görevlendirilmiş banka tarafından kabul edilmiş poliçenin vadesinde ödeneceğini taahhüt altına alan bir ödeme şeklidir. Poliçe akreditif şartlarına göre tanzim edilir ve UCP600’e göre Kabul Kredili (by acceptance) Akreditif’te poliçe genelde Görevli Banka adına düzenlenir.

Rambursman Taahhüdü (Reimbursement Undertaking)

Rambursman bankasının, amir bankanın talebine istinaden rambursman yetkisinden bağımsız, rambursman talebi halinde amir bankanın hesabı müsait olmasa dahi ödeme yapacağına dair teyit vermesidr.

Risk Paylaşımı (Risk Participation)

Amir bankanın talimatı olmaksızın rambursman bankası teyit/iştira bankasını talebiyle rambursmanı teyit edebilir. Böylelikle teyit bankası amir bankanın riskini dağıtırken, rambursman bankası da komisyon geliri elde etmiş olur.

Rambursman

“RAMBURSMAN” kuralları, Milletlerarası Ticaret Odası tarafından genişletilerek “Akreditiflere İlişkin Bankalararası Rambursmanlar İçin Yeknesak Kurallar” adı altında 725 no.lu yeni bir Broşüre dönüştürülmüş olup, 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Broşür Rambursman kurallarını içermektedir. Bu kurallarda belirtildiği üzere rambursman yetkisi ve değişiklikleri şifreli mesaj gönderisi veya imzalı mektup şeklinde düzenlenmelidir. Rambursman taahhüdü vermediği sürece bir Rambursman Bankası talebi karşılamak zorunda değildir. Rambursman Bankası görevini yerine getiremezse amir bankanın sorumluluğu devam etmektedir.

Rambursman yetkisi aşağıdaki unsurları içermelidir:

-Akreditif referansı,

-Döviz cinsi ve tutarı,

-Ödenecek ek tutarlar ve varsa tolerans,

-Talep bankasının ismi (serbestçe kullanılabilecek akreditiflerde taleplerin herhangi bir banka tarafından yapılabileceği),

-Masraflardan sorumlu olan taraflar.

Talep bankası rambursman talebinde de

-Akreditif numarasını ve amir bankayı

-Talep edilen ana parayı, ek tutarları ve masrafları ayrı ayrı göstermelidir.

Akreditifte Süreler

Akreditif Vadesi (Expiry Date)

Akreditifin hükümden düşeceği tarihtir. Akreditifte bahsi geçen belgeler en geç bu tarihe kadar akreditifin kullanılacağı bankaya ibraz edilmelidir.

Yükleme Vadesi (Latest Date of Shipment)

Akreditifte yükleme, belirli bir tarihle kısıtlanabilir. Bu durumda akreditif tahtında ibraz edilen yükleme belgesinin tarihi yükleme vadesinden daha ileri bir tarih olması rezerv konusu olacaktır. İthalatçı malların belirli bir tarihe kadar yüklenmesini garanti altına almak için böyle bir tarih koyar.

İbraz Süresi (Presentation Period)

Akreditif metninde ibraz için başka bir süre verilmemişse,  ibraz süresi akreditif vadesi içerisinde kalması koşuluyla, yükleme tarihinden itibaren 21 gündür, bu tarihten sonra ibraz edilen vesaik  uygunsuzdur.

Akreditif Vesaikinin İncelenmesi

Vesaik incelenirken bankanın takdir hakkı yoktur, sunulan vesaik akreditif metni ve yeknesak kurallar dahilinde incelenir. Vesaik incelenirken sayısal yönden eksik olmamasına, akreditifin şartlarına uyum sağlamasına, her bir belgenin birbiriyle uyumlu olmasına ve  yeknesak kurallara uygun hazırlanmış olmasına dikkat edilmelidir. Yapılan inceleme sonucu banka, ihracatta ödeme yapmaya, iştira etmeye, poliçe kabule ya da ödeme taahhüdüne girmeye; ithalatta ise vesaiki kabul etmeye karar verecektir.